شعر، شهدا، هنرمند

                             از سخنان محمد (ص)-3  

ارجمندي يا توانگر گشت خوار                    عالمي در نزد جاهل رحمت آر

بي نوا گشتي اگر در روزگار                       شو جدا بر شهرِ ديگر کن قرار

بدترين مَرد است دانم در جهان                  خوار و بي مقدار خوانَد ديگران

آنچه شد در نزد حق زان دل سپار               مالِ مردم را به مردم واگذار

از همه زاهدتر آمد اي همام                      که کند پرهيز از مالِ حرام

از همه باشد سخي تر آن کسي               که زکوة مالِ خود داده بسي

روزيت اَر تنگ گردد در جهان                      صدقه ده روزي رسد از آسمان

مي نِهي بنياد چيزِ نيک گَر                        تا به آخر در رسان اي نيک فر

سَر مَپيچ از عارفانِ نيک خو                       که پشيمان گردي اي مردِ نکو

از گُنه باشد عقوبت پيشتر                        که کني کفرانِ نعمت بيشتر

شد قوي تر از همه هنگامِ خشم                لب فرو بست وزان پوشيد چشم

بُردباران را شناس اندر جهان                      در توانايي گذشت از دشمنان

هر که خوشخو شد شبيه آيد به من            خُلقِ نيکو طينتش باشد زِ من

گويمت باشد اشدّ، اندر جهاد                     وآنکه در توبه گنه يک سو نهاد

شد دلير آنکه جلو گيرد هوس                     ني به ميدان سر زِ تن کرده جدا

عابد آن باشد که او اندر جهان                    از فرائض سر نپيچد هر زمان

رتبه ي نيکوترين روزِ شمار                         هست قرآن خوان و هم شب زنده دار

نفسِ سرکش را نمايي گر مهار                   تو به جنات نعيم گيري قرار

دانش آموزيد اَر چين است و هند                 تا که سود هر دو دارينت دهند

هست دانشمند آنکس در جهان                  جمع کرده دانشش با ديگران

گَر زِ روزي مرد بنمايد قرار                           روزيَش در پي درآيد سايه وار

شکر مردم اَر تو ننمايي ادا                         شُکرِ خالق را نياوردي به جا

مردِ دانشمند بترسد از خدا                        وآنکه نادانست بنمايد گناه.

                                                            ديوان شهيد-صفحات 110 و 111         

                              از سخنان محمد (ص)-2

نيست بر مومن طلب کردن روا                    بهرِ تاوان يا که فقرش در قضا

اهلِ جنّت مي شتابند بهرِ نيک                   اهل دوزخ بر خدا آرند شريک

فقر و رنجوري مُردن گر نبُود                         آدمي طغيان نمودي اي ودود

خود پسندي از گنه بدتر بوَد                        م در کارها نيکو شود

تو زنِ ديوانه را دايه مگير                            ضايع گردد طفلِ تو از بهرِ شير

اَر تو را دعوت نمايد کس برو                       کن عيادت بر مريض اي نيک رو

هر که را خُلقِ نِکو شد در جهان                  دارد ايمان و به است از ديگران

دوست دارد حق طعامي را که آن                دست هاي ديگران باشد در آن

آنکه از نادان گريزد در جهان                        هست دانشمند و به از ديگران

شادي مومن چو شد حبِّ خدا                    باش نيکو نيز بر خلقِ خدا

گفت پيغمبر بوَد محبوبم آن                        شد نماز و عطر و زن اندر جهان

بدگماني باشدت از خوي زشت                  باب ها سد گرددت اندر بهشت

شد عمل خالص تو را اندک بس است          مرد نيکو را بوَد جا در بهشت

نطفه ي خود را بده جايي قرار                     عفت نيکش بوَد نيکو شعار

گر گنه کردي نما اعمال خوب                      زان نمايد پاک همچون آب جوب

فال بد آيد تو را جانا به پيش                       درگذر زان بد نمي آيد به پيش

بر برادر گر خطر آيد به پيش                        کن تو آگاهش نگردد دل پريش

کن چرا در بوستان اندر بهشت                   چيست مجلس هاي نيک اي خوش سرشت

با فروتن شو فروتن در ديار                          بهرِ گردنکش تکبر کن شعار

حال سلطان گر بگردد در ديار                      مردمش در پيروي آرند شعار

در پيِ کار اَر رَوي جان پدر                           برگزين از نيک و از بد درگذر

رحمت آور بهرِ مردم در زمين                       تا رسد رحمتِ رب العالمين.

                                                            ديوان شهيد-صفحه 109

                                      از سخنان محمد (ص)-1

چون به سرقت ميرود مالي زِ دست             بستن تهمت گناهش بيش هست

هر زبان باشد نگهبان اي پدر                       آنچه را دارد زيان زان درگذر

هر که را عقلي زِ ايمان در جهان                  گر نباشد تو زِ خوبانش مخوان

دربِ معروفي بوَد اندر بهشت                      جز نِکوکار اندر آن داخل نگشت

گر که خواهد نيکي قومي خدا                    آزمايد خوب و بد گردد جدا

نيستي قادر به ارزاق بشر                         باش با اخلاقِ نيکو سر به سر

هر خيانتکار شد دينش زِ دست                   بعدِ هر کس از نمازش فارغ است

گر کسي گويد دروغ اي هوشيار                  تو رفيقِ او مشو در هيچ کار

خنده ي بسيار منما اي پدر                        دل بميرد زان، تو را کردم خبر

پرخوري رنجوريَت آرد به پيش                       تو مخور جانا از اندازه بيش

تو نظر منما جانا بر حرام                             بذر باشد سبز گردد والسلام

بهترينِ دست باشد بذل و جُود                    بدترين دستي که گيرد اي ودود

احترامِ مردمِ پيرِ جهان                               واجب است از جانبِ حق هر زمان

شد بخيل آنکس شنيد از نامِ من                 غفلت از صلوة به تن باشد ستم

هر ستمگر را پشيماني ست زود                تاجرِ ترسان محروم است زِ سود

ديده دوزد مانع اندر بهرِ سود                       محتکر را لعنت آيد از ودود

گر سخاوتمند بنمايد گناه                          درگذر زيرا خدايش شد پناه

گر مقصود درويش شد يا بينوا                     در برويش باز گردد از خدا

بر يتيمان رحم آيد از کَرَم                            تا يتيمِ تو شود زان محترم

دوستي بنما با خلقِ خدا                           تا رهايي يابي از جور و جفا

تا بدن دارد تحمل بهرِ درد                           کن تحمل گِردِ داروها نگرد

گر تحمل نآوري از درد و رنج                        رو تو دارو کن شوي فارغ زِ رنج

نعمتِ حق اَر نمايي آشکار                         شکر کردي نعمتِ پروردگار

مرگ باشد تحفه بر مومن زِ حق                  افکَنَد اين جامه ي کهنه زِ دلق

يا چو عکسي مي گيرندي زِ تو                    يا روي در خواب بيني پس مگو

گر تو ننمايي بدي بهرِ کسان                       صدقه باشد گر به کس ناري زيان

نه دهم روزي بوَد در شرع و بيع                   يک بوَد در گوسفند اي نيک پي

با برادر تو بده دست اي اخي                      کينه ها از دل بيرون آيد همي

کن غمِ دنياي دون از دل برون                      در عوض ذکرِ خدا بنما کنون

اَر که غافل نايي از حق اي اخي                  دولتت آيد شوي در راحتي

گشته ام مبعوث بر پيغمبري                       خُلقِ نيک آموزَمي بر عالمي

تا نخوانندت به خوانِ کس مرو                     بخشش از ناکس مجوي اي نيک رو

متّقي آن شد يقين اندر جهان                     راست گويد گر مَر او را شد زيان

بذل و بخشش کن تو اول با عيال                 گر فزون است ديگران را ده زِ مال

از گنه پرهيز بنما در جهان                          مي برد نيکوئيت را در جهان

از ستم پرهيز بنما اي جوان                        که شود ظلمت تو را در آن جهان

آتشِ دوزخ بوَد بر آن حرام                           هر که را خويش نرم باشد در جهان

چشم باشد کور بهتر در جهان                     تا بدوزي چشم بر نامحرمان

حرص و ايمان جمع نايَد در کسي                 تو مکن پي جويي از کارِ کسي.

                                                            ديوان شهيد-صفحات 107 و 108

                    دشمنان علي (ع) و شکستن بيعت

احمد نيکو نهادِ خوش سير                         رفت از دنيا رسول دادگر

از براي غسل پيک ذوالمنن                         شد علي حاضر در آندم از محن

ريختند ناگه گروه مشرکين                         خانه ي حق شورشي شد از يقين

همچو دشمن که بُدي در دشت کين            بهر قتلِ شاه دين اندر کمين

غلغله برپا شد از چرخ علا                          همچو عاشورا به دشت کربلا

از براي بيعت بوبکر شوم                            شورشي برپا شدي در مرز و بوم

آية الکرسي ز طاغوت است نام                  شد اشارت زين سه تن ملعونِ خام

شد ابوبکر و عمر، عثمانِ دون                     عالَمي را زين روِش دل گشت خون

جاي دارد آسمان گريان شود                      خور بگريد بحر و هامون خون شود

گر نمي شد آن از عُمَر                      کشته کي مي شد حسينِ تشنه لب

يا علي که کشته مي شد در نماز               در اسيري زينب اش اي پاکزاد

سوختند چون مشرکين بابِ علي                خيمگه آتش زدند نامش جلي

در زدند پهلوي دخت شاه دين                     سقط شد زان در زدن او را جنين

شد علي از ظلم کشته در نماز                   زِابن ملجم عالَمي شد جان گداز

لعنتِ حق  تا ابد بر آن شقي                      آل سفيان جمله اندر گمرهي

عبرت است و پند، اندر در حياة                    هست توام با نمازت هم زکوة

باش دائم با جماعت در نماز                       بي نمازان را نباشد برگ و ساز

بعد او شد چون امام و پيشوا                      زاده ي زهرا امامِ مجتبي

چون نبودش ياوري اندر ديار                        با معاويه زِ صلحش شد قرار

گر که يارانش بُدي هفتاد کس                    جنگ مي کرد صلح او نبوَد عَبَس

ليک پنداري حسن را بُود ترس                    يک اشاره بهرِ عاقل هست بس

خطبه ها خواندند بر لعنِ علي                    شد رواج و فاش بازارِ بدي

باز برگرديم بر دختِ رسول                         مرتضي را زوج بودي آن بتول

فاطمه آن طاهر معصومِ پاک                        شد دلم از ماجرايش چاک چاک

قصه اش گويم دلم گردد کباب                     خوار شد رفتي ز دنيايش چو باب

بهرِ دنياي دني دانم عُمَر                            در به پهلويش زدي آن بَد سير

مُحسنَش چون سقط شد گفت يا اَبا           کن نظر بر امّتان بي حيا

داشتند هر ستمي بر وي روا                      شاهدي آنجا نبودي جز خدا

قُنفذِ بي دين از امرِ عُمَر                             تازيانه زد بر آن يکتا گهر

بازويش زان تازيانه شد سياه                      آه و افغان شد در آن دم از سما

يوم هفتاد از رسول انجمن                         رفت آن مظلومه از دارِ محن

وقت غسلش آن علي مرتضي                    گريه ها بنمود وَز آن ماجرا

ديد بازويش چو قير اَستي سياه                  پهلويش گرديده نيلي از جفا

زين سبب قبرش زِ اعداء شد خفي              در نمازش گفته بُد نايد کسي

بود دانم از وصيت هاي او                           شب نمايند غسل و دفن و کفن او

زين سبب قبرش به مردم شد خفي            لعنتِ حق بهرِ مردانِ شقي

بر تسنُّن اين جوابِ دلفروز                          هست رخشان و فروزان همچو روز

گريه ها بنمود دانم آن بتول                        بهرِ موتِ بابِ خود يعني رسول

خلق بهرِ ناله اش آمد ستوه                       ناله اش پيچيد اندر دشت و کوه

بعد از آن شد زيرِ نخله او مقيم                    در بقيع شد اشک ريزان و غمين

از حسد کندند از بيخ آن درخت                    گشت ناچار و وز آنجا رخت بست

شد روان دانم سوي بيتُ الحزن                  بود محزون دايم از رنج و محن

غصب شد ديگر فدک از آن بتول                   ناله و افغان بر آمد از رسول

تا زِ دنيا رفت آن انسيه حور                        دشمنش دايم بسوزد قعرِ گور

                                                           ديوان شهيد-صفحات 182، 183 و 184

                            از سخنان محمد (ص)-4

مردِ دانشمند بترسد از خدا                        وآنکه نادانست بنمايد گناه

هر شناسد خويشتن را بيشتر                    هم شناسد او خدا را بيشتر

مُزدِ مزدروزان بِدِه کردند کار                         تا نگرديده عرق خشک از ظِهار

بندگي کن با حق از صدق و صفا                 آنچنان دان حق ببيند مر تو را

هست غافل آنکه از تغييرِ دهر                     او نگيرد پند باشد بي خبر

بي نياز آنکس بوَد اندر جهان                      که طمع نَارد به مالِ ديگران

گر تو خواهي بماني در امان                       جانِ من بشنو نگه دار اين زبان

حرفِ حق با شَه بگويي زِ اجتهاد                 نيست فاضل تر زِ تو اندر جهاد

وام کمتر کن تو و دوري گزين                      تا نباشي بهرِ وامَت در حزين

جان دهي آسان، نکردي گر گناه                 وَرنه در عقبي شود کارَت سياه

مَر حسودان را بوَد دنيا چو زهر                هم به دنيا هم به عقبي در خطر

احترامِ نابکاران هست کم                          در دو دنيا دائماً باشد به غم

خير نبوَد گر کني اسرافِ مال                      در قيامت مي شود وزر و بوال

هر که باشد در جهان از متقين                    تحفه باشد مرگ او را از يقين

گر دروغي باشد از بهرِ صلاح                       بهتر از آن راست زو خيزد نزاع

ترسناک و با بخيل و آزمند                          م منما زِ من بشنو تو پند

گر نبودي رحمتِ پروردگار                           آدمي با فقر مي گشتي دچار

رنج و سختي گر زِ کس ديدي مخَند             او رها گردد شود پايت به بند

ضامنِ مفروض مي باشد خدا                      تا که دينش را نمايد حق ادا

چون خدا ذاتش بوَد از فعل و جُود                 فاضلان را دوست دارد آن وَدود

عاقل آن نبوَد که دنيا برگزيد                        آخرت از دست داده، شد پليد

نيست حق ناظر به پيکرهاي ما                   او به دل ها بنگرَد اي نيک راه.

                                                            ديوان شهيد-صفحات 111و 112

                             از سخنان محمد (ص)-3  

ارجمندي يا توانگر گشت خوار                    عالمي در نزد جاهل رحمت آر

بي نوا گشتي اگر در روزگار                       شو جدا بر شهرِ ديگر کن قرار

بدترين مَرد است دانم در جهان                  خوار و بي مقدار خوانَد ديگران

آنچه شد در نزد حق زان دل سپار               مالِ مردم را به مردم واگذار

از همه زاهدتر آمد اي همام                      که کند پرهيز از مالِ حرام

از همه باشد سخي تر آن کسي               که زکوة مالِ خود داده بسي

روزيت اَر تنگ گردد در جهان                      صدقه ده روزي رسد از آسمان

مي نِهي بنياد چيزِ نيک گَر                        تا به آخر در رسان اي نيک فر

سَر مَپيچ از عارفانِ نيک خو                       که پشيمان گردي اي مردِ نکو

از گُنه باشد عقوبت پيشتر                        که کني کفرانِ نعمت بيشتر

شد قوي تر از همه هنگامِ خشم                لب فرو بست وزان پوشيد چشم

بُردباران را شناس اندر جهان                      در توانايي گذشت از دشمنان

هر که خوشخو شد شبيه آيد به من            خُلقِ نيکو طينتش باشد زِ من

گويمت باشد اشدّ، اندر جهاد                     وآنکه در توبه گنه يک سو نهاد

شد دلير آنکه جلو گيرد هوس                     ني به ميدان سر زِ تن کرده جدا

عابد آن باشد که او اندر جهان                    از فرائض سر نپيچد هر زمان

رتبه ي نيکوترين روزِ شمار                         هست قرآن خوان و هم شب زنده دار

نفسِ سرکش را نمايي گر مهار                   تو به جنات نعيم گيري قرار

دانش آموزيد اَر چين است و هند                 تا که سود هر دو دارينت دهند

هست دانشمند آنکس در جهان                  جمع کرده دانشش با ديگران

گَر زِ روزي مرد بنمايد قرار                           روزيَش در پي درآيد سايه وار

شکر مردم اَر تو ننمايي ادا                         شُکرِ خالق را نياوردي به جا.

                                                            ديوان شهيد-صفحات 110 و 111         

                               از سخنان محمد (ص)-5

گفت پيغمبر بِه لغزي از دو چيز                    از هوا و آروزهاي دراز

من زِ قرآن آيتي دارم نشان                        جمله را باشد کفايت در جهان

آن بوَد تقوا نمي داني بِدان                        روزي آيد از زمين و آسمان

دو فرشته باشند اندر آسمان                      که زنند بال و پرِ گردن کشان

بسته گردد روزي از بهرِ گناه                        بي جهت تو رزقِ خود منما فنا

دل مي شود دانم ملول همچون بدن            دانش و حکمت بِدِل ريز اي حَسَن

مردم از بهرِ شتاب اندر هلاک                      تو به آرامي نما اي مردِ پاک

بنده ي خوش خوست همچون روزه دار         يا چون شخصي بوَد شب زنده دار

از بَدان دوري نما اندر جهان                        تا امان ماني زِ شرّ، اندر جهان

ظاهرا با او به سازش باش و بس                 در عمل زيشان تو دامن کَش زِ پس

حبِّ دنيا هست راسِ هر خطا                     بهرِ مال و جاه به خود کردي جفا

دست کردن در دهانِ اژدها                         به زِ ناکِس خواهشي باشد روا

گر مرا ديده شدي اندر جهان                      شکلِ زو بهتر نديدي در زمان

سنجشِ اعمال، اندر روزِ                    نيست از خُلقِ نِکو بهتر به

کوه بر کوهي ستم، گَر مي نمود                عدلِ حق او را چو خاکي مي نمود

هر دورو يعني منافق، روزِ نشر                   از همه بدتر بوَد حالش به

گر گريبانت بگيرد مرگ، هان                       دست تو باشد نهالي بَرنشان

هست دنيا چون خدا زيبا خوش است           زين سبب زيور زِ هر چيزي سَر است

خويِ نيک و نرم شد اهلِ بهشت                 شد عبوس و خويِ زشت اندر کُنِشت

چيزِ بد را گَر شنيدي از کسي                     فاش منما، که شريکِ آن کسي

آنکه او باشد به دنيا سيرتر                         کارِ عقبايش مخوف است اي پدر

ليک آنکس که به سختي روبروست             حور و جنّت بهرِ او در آرزوست

اهلِ دوزخ مردمانِ بي زن است                   هم نِ فاقدِ از شوهر است

شهوتِ خود را نگه دار از حرام                     فقر از تو رفع گردد اي همام

بهترين بَذلت بوَد عطر اي عزيز                    وزنِ آن کم، بويِ نيکش هست نيز

کن تو ياري بهرِ مردم در جهان                     تا خدا بهرِ تو گردد مهربان

شد بهشتِ جاودان بر وي حرام                   که ندارد باک از لغو و حرام

مالِ مومن هست همچون خونِ او                تو بده مالش بِدو بي گفتگو

عهد و پيمان را بنمايي گر وَفا                      محکم است ايمانت از جهر و جفا

کينه ها خواهي زِ دل بيرون بري                  باش خوش رو هر کجا رو آوري

ذهنِ نيکو بر خدايت داشتن                        حور و جنت هست برپا داشتن

امرِ بيشتر سجده کردن در جهان                  اذن مي دادم زِ بهرِ شوهران

همچو برگِ زرد، تب ريزد گناه                       زِ آبِ سردش کن تو خاموش اي کيا

هست ايمان و حيا در يک لباس                   رفت يک، آن هم روَد اي حق شناس.

                                                           ديوان شهيد- صفحات 112 و 113

                                  تاب هجران (1)

چو گل در پيش من رويي ندارد          جهان در پيشِ من حُسني ندارد

تمام عالم و حورانِ عالم                  بهشتِ جاودان خيري ندارد

زِ عشقت گر بميرم بَه چه نيت   چه بهتر من بميرم در ره دوست

درآرندم اگر از سر مرا پوست            بَرَم بهتر بوَد از دوري دوست

زِ بسم الله نويسم نام يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

دَمي از ذکر حق مرغي کند ناز          شود از بهرِ خوردن پا به پرواز

درافتد ناگهان در دامِ صياد                پر و بالي زند آيد به فرياد

مکن پي جويي مردم تو اي مرد         که هر کس را بوَد عيبي در اين دهر

اگر خواهي که عيبت را بپوشند        زِ عيبِ ديگران بايد شدن سد

زِ بسم الله نويسم نام يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

تو خواهي جنّت و من صاحب وي       زِ شوقِ او بريزم اشک در پي

تو مستِ اين جهان من مستِ آن مِي  جهان را مرده بيني من همه حي

زِ بسم الله نويسم نام يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

به سويت آمدم اي حي داور             تو بخشايم که ستّاري و غافر

مرا عصيان به کوهي شد برابر          تو رحمن و رحيم هستي و ساتر

زِ بسم الله نويسم نام يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

زِ مشتي خاک کردي خلق بسيار       زِ شيطان و زِ تقسيم روز و شب زار

به عدلِ خود مکن با من تو رفتار         قضايت را نباشد کس خبردار

 زِ بسم الله نويسم نام يزدان            تو خود داني ندارم تاب هجران

به ملکِ غيبِ تو کس ره ندارد           زِ ديدارت کسي طاقت نيارد

عمي از نورِ خود ياور ندارد                خدا نشناسِ دون آخر ندارد

زِ بسم الله نويسم نام يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

زِ کارِ زشتِ خود دارم بسي غم         ترحّم کن خداوندا به حالم

زِ نفسِ شومِ خود اندر فغانم             زِ بهرِ دانه در دامِ جهانم

زِ بسم الله نويسم نام يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

چو نام احمد و حق گشته توام          در اين رمزي بوَد از بهرِ عالم

زِ صلوات نبي از دل رود غم               خداوندا زِ عصيان باشدم شرم

زِ بسم الله نويسم نام يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران .

                                                  ديوان شهيد-صفحات 118و 119

                                   از سخنان محمد (ص)-6

ترسِ از حق پايه ي حکمت بوَد                    پيشه ي خود ساز ار لايق بوَد

شد عيالِ حق روزي خوارِگان                      هر که نفعش بيش به از ديگران

بِه بوَد طاعت نمايي در خفا                        يا که بر مردم رساني سودها

يا که مشغولت کند ذکرِ خدا                       يا به کارِ خير باشي رهنما

گر يتيمي باشد اندر خانه اي                      نيست بهتر زان دِگر کاشانه اي

آنکه محبوبِ خدا باشد بگو                         هست تقوا پيشه کردن اي عمو

نيک زن آن شد که با شرم و حياست           چون خجل از جامه کندن از شماست

بهترين امت بوَد آن امتم                             صبر بنمايد زِ آزار و ستم

حربه ي مومن چه باشد گو به من               شد دعا فرموده احمد اين سخن

بهره ور گردي زِ زنهاي نِکو                          از زنِ بد نيز ريزد آبرو

کن سفر يا چند روزي روزه گير                    تندرستي باشد و نفع اي امير

شد سپاهِ حق يقين دانم زِ کام                   درد را زايل کند اي نيک نام

ميلِ دنيايت نمايد دل غَمين                        بَرکَنَش، دل شاد گردي از يقين

يا سخن گو نيک و يا خاموش باش               سود بر مردم رسان اي خواجه تاش

شد نظر کردن، زِناي ديدِگان                       چشم بر هم نِه، بَري اجرِ گران

کُن به اهلِ خانه ي خود، تو سلام               تا فزون گردد زِ مالَت والسلام

يا به دل باشد يقينت بر خدا                       يا زِ تقديرِ خدا باشي رضا

مالک آيي يا به نفسِ خويشتن                   يا با فَرّ آيد تو را علمِ حسَن

از برايِ آبرو کن مال صرف                          صدقه بنويسد خدايت در عوض

شد جواني شاخي از ديوانگي                   مِي خوران را زن مدِه زان شو بَري

باده نوشانند هم، چون بت پرست               توبه بنمايد، شود جايش بهشت

بدترينِ مال، شد مالِ يتيم                          کسبِ بد باشد ريا، دان اي حکيم

صبر باشد گنجي از گنجِ بهشت                  مردِ پير در خانه چون پيغمبر است

شد غِنا بهرِ مسلمانان گناه                        دوستش باشد چو دشمن با خدا

ميهمان با روزيِ خود در رسَد                       وقتِ رفتن، او گناهان مي بَرد

شاکرِ نعمت، بوَد چون روزه دار                    علم بر مردان و زن ها شد شعار

جستجو کردن بر روزيِ حلال                       در رديفِ جاهد است اي نيک حال

خوش به حالِ مردمي در رستخيز                 بر گناهان کرده استغفار نيز

پايه پايه در بهشتِ جاودان                         آيه آيه شد زِ قرآن اين بِدان

گر بيازاري پدر يا مامِ خويش                       قاطعِ عُمر است اي مردِ عزيز

باشد آسان نيز رسواي جهان                     بد بوَد رسوا شوي در آن جهان

علمِ اندک بِه زِ طاعاتِ زياد                         بنده ي بدخوي از حق دور باد

شوخي بسيار ريزد آبرو                             خنده ايمان مي برد اي نيک خوي

فالِ بد را کن توکل بر خدا                           کارِ نيکو صدقه آمد بر بلا

غم مخور از بهرِ رزق اي خوش سرشت         روزيِ تو مي رسد از سرنوشت

جور بر همسايه کردن اي حبيب                  خانه و ملکت شود بر وي نصيب

ذکرِ حق کن تا شوي محبوبِ حق                نفعِ آن يابي جهان و آخرت

مومني را شاد کردي تو اگر                        شاد گرداني پيغمبر اي پدر

هر که پيغمبر نمايد نيز شاد                        او خدا را شاد کرد اي اوستاد

مومن آن باشد که مي پوشد گناه               اين مرام است از رسول و اوليا

                                                          ديوان شهيد-صفحات 114و 115

                                  تاب هجران (1)

چو گل در پيش من رويي ندارد          جهان در پيشِ من حُسني ندارد

تمام عالم و حورانِ عالم                  بهشتِ جاودان خيري ندارد

زِ عشقت گر بميرم بَه چه نيت   چه بهتر من بميرم در ره دوست

درآرندم اگر از سر مرا پوست            بَرَم بهتر بوَد از دوري دوست

زِ بسم الله نويسم نام يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

دَمي از ذکر حق مرغي کند ناز          شود از بهرِ خوردن پا به پرواز

درافتد ناگهان در دامِ صياد                پر و بالي زند آيد به فرياد

مکن پي جويي مردم تو اي مرد         که هر کس را بوَد عيبي در اين دهر

اگر خواهي که عيبت را بپوشند        زِ عيبِ ديگران بايد شدن سد

زِ بسم الله نويسم نام يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

تو خواهي جنّت و من صاحب وي       زِ شوقِ او بريزم اشک در پي

تو مستِ اين جهان من مستِ آن مِي  جهان را مرده بيني من همه حي

زِ بسم الله نويسم نام يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

به سويت آمدم اي حي داور             تو بخشايم که ستّاري و غافر

مرا عصيان به کوهي شد برابر          تو رحمن و رحيم هستي و ساتر

زِ بسم الله نويسم نام يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

زِ مشتي خاک کردي خلق بسيار       زِ شيطان و زِ تقسيم روز و شب زار

به عدلِ خود مکن با من تو رفتار         قضايت را نباشد کس خبردار

 زِ بسم الله نويسم نام يزدان            تو خود داني ندارم تاب هجران

به ملکِ غيبِ تو کس ره ندارد           زِ ديدارت کسي طاقت نيارد

عَمي از نورِ خود ياور ندارد                خدا نشناسِ دون آخر ندارد

زِ بسم الله نويسم نام يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

زِ کارِ زشتِ خود دارم بسي غم         ترحّم کن خداوندا به حالم

زِ نفسِ شومِ خود اندر فغانم             زِ بهرِ دانه در دامِ جهانم

زِ بسم الله نويسم نام يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

چو نام احمد و حق گشته توام          در اين رمزي بوَد از بهرِ عالم

زِ صلوات نبي از دل رود غم               خداوندا زِ عصيان باشدم شرم

زِ بسم الله نويسم نام يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران .

                                                  ديوان شهيد-صفحات 118و 119

                                 تاب هجران (2)

سفارش کرد پيغمبر به امت               زِ قرآن بود و ديگر شد زِ عترت

تمسک جو زِ اين هر دو حقيقت           زِ توفيق خدا يابي اطاعت

زِ بسم الله نويسم نام يزدان               تو خود داني ندارم تاب هجران

به قرآن رو بجو در سوره کوثر               شناسي قدر آن زهراي اطهر

معّرف شد خداي حيِّ داور                 هر آنکس منکر آمد، گشت کافر

زِ بسم الله نويسم نام يزدان               تو خود داني ندارم تاب هجران

سفارش هاي پيغمبر به زهرا              نشد اجرا و زان گشتند گمراه

نموده بعدِ پيغمبر جفاها                     همان قومِ دغاي بي سر و پا

زِ بسم الله نويسم نام يزدان               تو خود داني ندارم تاب هجران

بر آن شد از گناهِ خويش سرکش        عُمَر شد در گناهانش شريکش

حسين شد کشته ميدانم زِ ظلمش     کرد، شد دوزخ نصيبش

زِ بسم الله نويسم نام يزدان               تو خود داني ندارم تاب هجران

به صدق و راستي با قلب صافي         نُنزّل را من القرآن بخواني

شفاء و رحمت آنرا بداني                   زِ درد و رنج مي يابي رهايي

زِ بسم الله نويسم نام يزدان               تو خود داني ندارم تاب هجران

به مسجد رفت زهرا کرد ايراد             خطابه آتشين بر قوم چون عاد

بزد بر مشرکان از غيظ فرياد               که بودند بدتر از نمرود و شدّاد

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                تو خود داني ندارم تاب هجران

بگويم ظلمِ اعدا را نما گوش               زِ سيليِ عُمَر زهرا شد از هوش

سفارش هاي پيغمبر فراموش            نمود و شد تبار حق هم آغوش

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                تو خود داني ندارم تاب هجران

تو گو بهرِ چه آن زهراي اطهر               که بودي نورِ چشمانِ پيغمبر

که مخفي قبرِ او شد اي برادر            بدي از امّت بابش پيغمبر

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                تو خود داني ندارم تاب هجران

چه غم دارم دِگر از روزِ م             شفيعم احمد و زهراي اطهر

علي و نسل او باشند ياور                 که باشند عروة الوثقيِ داور

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                تو خود داني ندارم تاب هجران

پيغمبر گر شفيع است غصّه از چيست  زِ حق لا تقنطوا اين آيه بر کيست

زِ حق ترضي، يا حمد گويي از چيست    شفيعِ هستي دان، غير او نيست

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                 تو خود داني ندارم تاب هجران

                                                   ديوان شهيد- صفحات 119 و 120

                               تاب هجران (3)

چنين آمد به قرآن و روايت                بوَد دينِ نبي تا ثابت

اشارت از کواکب شد بشارت            بوَد مقصودِ حق نورِ ولايت      

زِ بسم اله نويسم نامِ يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

مسلماني هويدا شد زِ سلمان         ره سلمان گزين و باش خندان

تو شو در استقامت همچو سندان     زِ نيکويي دمي رو بر مگردان

زِ بسم اله نويسم نامِ يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

پسر از ظلمِ باب بيند اثر را               نموده کشتُ و وين چيند ثمر را

پسر بايد بلايش را شکيبا                شود پاداش يابد روزِ عقبي

زِ بسم اله نويسم نامِ يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

ندارد وصفِ حق انجام و آغاز             نماند اين فلک گر او کند ناز

چو مرغِ حق کنم من ناله آغاز           چو پروانه بسوزانم پري باز

زِ بسم اله نويسم نامِ يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

نمودي رُخ به دل جانا شدم زار          زِ عمر و زندگي گرديده بيزار

زدي آتش به جانم آخر اي يار            شکستي استخوانم طوطياوار

زِ بسم اله نويسم نامِ يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

زِ بهرِ امتحان هاروت و ماروت             تنزّل دادي اندر ملکِ لا سوت

به شهوت ناگهان گشتند مايل          نگون تا اندر چاهِ بابل

زِ بسم اله نويسم نامِ يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

به کارِ خويش انديشه کردم              زبان را بهرِ دشمن تيشه کردم

کنون ذکر خدا را پيشه کردم             وزان شيطانِ دون در شيشه کردم

زِ بسم اله نويسم نامِ يزدان             تو خود داني ندارم تاب هجران

                                                  ديوان شهيد- صفحات 120و 121

                                 تاب هجران (4)

نبا آمد عظيم زان شد سوالي              امير مومنان دادش جوابي

منم آن نام گر وصفم بداني                 امام خويش را نيکو شناسي

زِ بسم اله نويسم نام يزدان                تو خود داني ندارم تابِ هجران

بوَد طه به تعبيرش طهارت                   زِ آلِ مصطفي شد در اشارت

دل و دينم وزان گرديده غارت                بوَد تنزيلِ قرآن از امامت

زِ بسم اله نويسم نام يزدان                 تو خود داني ندارم تابِ هجران

به دارم گر نمايي، خوش اَستم             به دريا غرق بنمايي، خوش استم

به کوهي پرت بنمايي، خوش استم       ولي از دوريت دل شد زِ دستم

زِ بسم اله نويسم نام يزدان                 تو خود داني ندارم تابِ هجران

همه آلودگي از چشم و دل باد             بوَد سرمنشاِ آن نفس، بيداد

دهد اين هر سه عمرِ نيک بر باد           زِ نفسِ شومِ من فرياد و فرياد

زِ بسم اله نويسم نام يزدان                 تو خود داني ندارم تابِ هجران

اگر خود را نمودي خلق چون ما             بديدي رنج و سختي و بلاها

ديگر از ما نپرسي اي دل آرا                گناهاني که کرديم ما به دنيا

گِلم را از چه بسرشتي تو برگو             به تقديرم چه بنوشتي تو برگو

جنون وَز عشق کرديم تو برگو              کنون ديوانه ام کردي تو برگو

زِ بسم اله نويسم نام يزدان                 تو خود داني ندارم تابِ هجران

به خوف و هم رجايم کن تو وادار           خداوندا دو چشمانم نما زار

اگر لطفت شود شامل به من يار           شوم از غافليِ خويش بيدار

زِ بسم اله نويسم نام يزدان                 تو خود داني ندارم تابِ هجران

هر آن بر نفسِ دون گرديد مايل             به پيشِ حق ندارد ذره قابل

مکن عمرِ عزيزِ خويش باطل                مشو از ذکرِ حق يک لحظه غافل

زِ بسم اله نويسم نام يزدان                 تو خود داني ندارم تابِ هجران

زِ قهرش يونس اندر بطنِ ماهي            زِ مهرش يوسف اندر قصرِ شاهي

زِ نيشِ پشه اي طاقت نداري               چون ذالنّون ناله کن در بطنِ ماهي

زِ بسم اله نويسم نام يزدان                 تو خود داني ندارم تابِ هجران

زِ مشتي خاک آدم آفريدي                  زِ چوبِ تر تو آتش آفريدي

زِ سنگي ناقه و از چوب اژدر                زِ کُنهت ملکِ اعظم آفريدي

زِ بسم اله نويسم نام يزدان                 تو خود داني ندارم تابِ هجران

غلط کردم که کردم کارِ بد را                نفهميدم که بشکستم ادب را

منم ديوانه و مجنون خدايا                   زِ ديوانه نمي پرسند گناه را .

                                                   ديوان شهيد-صفحات 121و 122

                                تاب هجران (6)

علي سرّي است از سرِّ خدائي           علي را با خدا نبود جدائي

زِ اسرارش صد از يک اَر براني               غُلُو آري خدايش نيز خواني

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                 تو خود داني ندارم تابِ هجران

پيغمبر روزي از وصفِ علي گفت            به مردم اين سخن دانم جَلي گفت

که وصفِ حيدري نتوان به کس گفت      نه بتوان گوهر او پيشِ کس سُفت

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                تو خود داني ندارم تابِ هجران

نظر کردن به حيدر نزدِ داور                   عبادت شد زِ گفتار پيغمبر

بداند قدرِ او سلمان و بوذر                   زِ من بشنو اگر داري تو باور

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                 تو خود داني ندارم تابِ هجران

علي بحري است پاياني ندارد              زِ وصفِ او قلم عاجز بماند

قلم گردد اگر اشجارِ عالم                    مرکّب بحرها، وصفش نداند

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                تو خود داني ندارم تابِ هجران

غديرِ خم زِ ايزد امر صادر                     شدي جبريل بر احمد زِ داور

نگويي گَر به مردم وصفِ حيدر              نداري اجر و مزدي نزدِ داور

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                 تو خود داني ندارم تابِ هجران

نبودي گر علي، عالم عَدَم بود              که ذاتِ حق به او اندر قدم بود

به هر دفتر زِ وصفِ او رقم بود               زِ گفتگوي وي عاجز قلم بود

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                تو خود داني ندارم تابِ هجران

تولد يافت گَر در کعبه ي گل                 بوَد نورِ رُخش در خانه ي دل

بناي کعبه شد از سنگ و از گِل            شده جايِ خدا در خانه ي دل

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                 تو خود داني ندارم تابِ هجران

اگر حبِّ علي يک حبّه در دل                بوَد گردد گناهت جمله باطل

پيغمبر اَر که سرّش فاش مي کرد         سجودش مينمودي نيک و باطل

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                تو خود داني ندارم تابِ هجران

علي را وصف بنمودَست داور               علي بودي پيغمبر را برادر

علي بودي به احمد يار و ياور               علي را هيچ شيء نايد برابر

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                تو خود داني ندارم تابِ هجران

علي در بسم الله نکته ي باء               علي شد حجّت کبراي اعلي

علي را دختِ احمد زوج زهرا                علي در قلّه ي فوقِ الي الله      

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                تو خود داني ندارم تابِ هجران

پيغمبر شد به قوسين نزدِ داور             قطارِ اشتران ديدي سراسر!

بگفتا چيست گفتند وصفِ حيدر            نگردد منقطع تا يومِ م

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                تو خود داني ندارم تابِ هجران

هر آن کس دشمنِ مولا علي شد         بذاتِ او يقين شيطان قرين شد

به دوزخ تا ابد دانم يقين شد                به خسران و زيان، او همنشين شد        

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                تو خود داني ندارم تابِ هجران

زِ گفتارِ خدايِ لايزال است                   هر آن کس زِ امرِ من در فرار است

کند رفتار فرمانِ علي را                      ببخشم من گناهانش به يک جا

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                تو خود داني ندارم تابِ هجران

زِ اَکملتُ لکم دين، گشت کامل            به جز راه علي هر راه باطل

غديرِ خم ديگر شد در اين دل               نما از لوحِ دل جز عشق زايل

زِ بسم الله نويسم نام يزدان                تو خود داني ندارم تابِ هجران.

                                                   ديوان شهيد- صفحات 124، 125و 126

                                        تاب هجران (5)

بيا با حق نمائيم جمله سازش                    ابابيل لشگري شد از برايش

زِ سنگي و گلي چون کرده نالش                 بِهم غلتيد هم فيل و سوارش

زِ بسم اله نويسم نام يزدان                       تو خود داني ندارم تابِ هجران

بشر بهرِ ادب سلطان بگرديد                       و شيطان از منيّت خوار گرديد

انا الله، موسي اندر طور بشنيد                   حبيبِ حق به قوسين، نورِ حق ديد

زِ بسم اله نويسم نام يزدان                       تو خود داني ندارم تابِ هجران

قمر شَق شد زِ انگشت پيغمبر                   ملخ شد لشگري از بهرِ داور

گرفت او خاصيت دانم زِ خنجر                     خليلي را گلستان گشت آذر

زِ بسم اله نويسم نام يزدان                       تو خود داني ندارم تابِ هجران

هويدا گشت اشيا بهرِ آدم                          بهشت و دوزخ آمد بهر آدم

ملائک سجده کردند بهرِ آدم                       خُور و ماه تابان گشت بهرِ آدم

زِ بسم اله نويسم نام يزدان                       تو خود داني ندارم تابِ هجران

هزاران سال دانم قبل از آدم                       علي بربست دستِ ديوِ اعظم

به هر دوري رجوع کرد تا نجاتم                    علي دستش گشود و رستم از غم

علي قبل از تولد گشت ياور                        به سلمان دشتِ ارژنگ اي برادر

در آن درماندگي از شيرِ قاهر                      چو خواندي ناگه اسم حيِّ داور

فروماند فاطمه آن مامِ حيدر                        زِ شيري قبل از آنکه زايد حيدر

علي آنجا به مادر گشت ياور                      به هنگامِ صغيري بود مادر

زِ بسم اله نويسم نام يزدان                       تو خود داني ندارم تابِ هجران

پيغمبر شد به امرِ حق به معراج                  علي را از خدا باشد پسر تاج

دهم جانان، جانم را به تاراج                       علي گيرد زِ شاهانِ جهان باج

زِ بسم اله نويسم نام يزدان                       تو خود داني ندارم تابِ هجران

علي باشد به هر کاري چو قادر                   علي بشناس، رُو بَر سوي داور

تو شو در بحرِ مواجّش شنو بر                     علي شد ساقي اندر حوضِ کوثر

زِ بسم اله نويسم نام يزدان                        تو خود داني ندارم تابِ هجران

زِ عرش و فرش جوهر حق کشيده                علي و آلِ او را آفريده

به عالم همچو احمد کس نديده                   زِ نورِ خود خدايش آفريده

زِ بسم اله نويسم نام يزدان                        تو خود داني ندارم تابِ هجران

ذکريا گفت ربِّ لا تَذَرني                              در آن هنگام ضعيف و ناتواني

حق اش بخشيد يحيي ار بداني                   کنون اين ذکر وردِ خود نمايي.

                                                           ديوان شهيد-صفحات 123و 124

                           عدالت و داوري خدا يوم

کرد موسي روزي از داور سئوال            کن خدايا عدلِ خود را آشکار

امر شد از جانبِ پروردگار                     در کنار چشمه اي گيرد قرار

شد روان موسي زِ امرِ کردگار               تا ببيند عدلِ حق را آشکار

بود اندر سِير و ديد آمد زِ دور                 کرد سواري جانبِ چشمه عبور

کيسه ي او ماند زِ آنجا رفت زود            ديگري آمد بديد و زَر ربود

در پسِ آن پيري خار دوش                    در رسيد اما به صد آه و فسوس

آن سواره ناگهان برگشت و باز              تا که يابد کيسه ي زَرَش برگ و ساز

در تجسّس شد ولي زرها نديد             جز همان پيري که آنجا آمد پديد

گفت زرها را چه کردي بازگو                 تا رها گردي زِ چنگم اي عمو

گفت هرگز زان ندارم من خبر                من نديدم هيچ از زرها اثر

شد ميان آن دو مرد جنگ و ستيز          پير را کُشت و وزان جا رفت تيز

گفت يا رب سرِّ اين رازِ خفي                فاش بنمايي دلم گردد قوي

گفت اولي زر نهاده روي دشت             دومي برداشت از آنجا گذشت

آنکه زَر را برد زِ ميراثِ پدر                     صاحبِ زر را بُدي او کارگر

بود مديونش بدين مقدار زَر                   هيچ کس جز من نشد از وي خبر

سر جدا کرد آن سوار اين پير را              بود عدل و داد آن باشد به جا

کُشته بودي پير اين را چون پدر             خونِ او با بابِ او شد سر به سر

ِ من اين گونه باشد بر بشر            تا بداني کار و عدلِ دادگر

اي علي دايم تو در انديشه باش            عيبِ مردم را مکن بر خَلق فاش

                                                      ديوان شهيد- صفحه 308

                                      تاب هجران (21)

تناسخ باطل است اي مردِ هوشيار           جدا هر نفس باشد اندَر اين دار

يکي در صد کجا گردد پديدار                    مَثَل آوَردمَت گردي تو بيدار

مرا هرگز سر و سامان نباشد                  جهان در پيشِ من چون خاک باشد

زِ بحرِ دوست درمانم نباشد                    دَمي بي عشق بر من جان نباشد

سليمان يافت از حق پادشاهي               جلال و حکمت و هم نيک نامي

بوَد نامَش به پا تا دهر باقي                    که بر جاه و جلالِ خود نَنالي

زِ بسم الله نويسم نامِ يزدان                    تو خود داني ندارم تابِ هجران

هر آن بر کَف به جز حق سائِل آيد            خدا صد دَرزِ فقرش وا نمايد

سئوال جز درگهِ حق را نشايد                 بخوانش تا دري رويت گشايد

زِ بسم الله نويسم نامِ يزدان                   تو خود داني ندارم تابِ هجران

غمِ دنيا چو باراني ببارد                         چو طفلي در فراغِ مادر آرد

جَرَع اندَر جواني در بَر آيد                       به پيري در وَجَع عُمري سر آيد

زِ بسم الله نويسم نامِ يزدان                   تو خود داني ندارم تابِ هجران

مقرّم بر خدا، احمد هم عترت                 نکير و منکر و روزِ قيامت

صراط و دوزخ و ديگر زِ جنّت                    نماز و روزه و حجّ و شريعت

زِ بسم الله نويسم نامِ يزدان                  تو خود داني ندارم تابِ هجران

عُزَير آن پاکمردِ حيِّ قهار                       به صد سال او نشُد از خواب بيدار

چو از خوابِ گران گرديد هوشيار             حِمارش زنده گشت و سالِمَش بار

زِ بسم الله نويسم نامِ يزدان                  تو خود داني ندارم تابِ هجران

نباشَد ذاتِ حق را هيچ تغيير                 نباشد بهرِ ذاتَش هيچ تصوير

زِ پيداييِ خود پنهان بگرديد                    به دستِ او بوَد هر گونه تدبير

زِ بسم الله نويسم نامِ يزدان                  تو خود داني ندارم تابِ هجران

احد آمد ظهورَش بهرِ واحد                    شدي هر شيء گواهِ ذاتِ واحد

گياه و برگ و ميوه فرد آمد                    دو اشياء بهرِ هم هرگز نيامد

زِ بسم الله نويسم نامِ يزدان                  تو خود داني ندارم تابِ هجران

بوَد الله جمعِ اسمِ حسني                    بوَد اين نام در هر شيء هويدا

نما عادت زبان بر ذکرِ الله                      کلامي در جهان زين نيست بِالله

زِ بسم الله نويسم نامِ يزدان                  تو خود داني ندارم تابِ هجران

درود و صد سلامم بهرِ احمد                  ديگر بر آلِ او آلِ خداوند

روا گردد تو را حاجت زِ سَرمد                 دو صد صلوات بَرگو بر محمد

ندارد نورِ خود را ديده ها تاب                  زِ وَجهِ حق شود اين ملک ناياب

زِ اسمِ او فَلَک ها هست در تاب             زِ غفلت مست باشي يا که در خواب

زِ بسم الله نويسم نامِ يزدان                 تو خود داني ندارم تابِ هجران

کسي کو رَه ندارد در شريعت               چه سان رَه داده اَندَش در طريقت

اگر خواهم تو را گويم حقيقت                رَهِ صوفي بِنِه کردم نصيحت

قَلَندَر از جهان باشد مجرّد                    جهان پيشش پرِ کاهي نيَرزَد

تو را باشد مُريد و جاه و شوکت             تو را دکّان بوَد بهرِ رياست

                                                      ديوان شهيد-صفحات 145 و 146

                                  تاب هجران (20)

عَدَم بوديم ولي در عِلم باقي              به پيشِ ذاتِ حق ما جمله فاني

زِ صورت بگذريم آريم مثالي                 زِ ظلمت جانبِ ايزد روانيم

زِ بسم الله نويسم نامِ يزدان                تو خود داني ندارم تابِ هجران

چو رَحمت پيش بودي شد عيان خلق    به خلقت گشت پيدا جامه و دلق

زِ نيکي و بدي بسيار شد فرق             هر آنکس جامه بَد پوشد شود غرق

زِ بسم الله نويسم نامِ يزدان                تو خود داني ندارم تابِ هجران

چو کُشته گشت هابيل باشد از زن       به طشتِ زَر سرِ يحيي شد از زن

حسن را زهر دادن بود از زن                حسين شد کُشته دانم بود از زن

زِ بسم الله نويسم نامِ يزدان                تو خود داني ندارم تابِ هجران

اگر خواهي دهم کافر نشانَت               هر آنکس مي کند کفرانِ نعمت

دهم بر مومنان من اين بشارت             علي و آلِ او شد در اشارت

زِ گلّه رفت بيرون گوسفندي                 دويد اندر پيشِ موسي به چندي

ترحّم کرد و شفقت بر وي                   بگفت با وي مرا در رنج فکندي!

به موسي گفت گبري بهرِ پندار            مرا شد از خداييِ تو بس عار

ولي کردي برايش لطفِ بسيار              بِرَه آمد که جان دادي به دادار

به يک جا چهار زن باهم مکالم              زنِ فرعون و ديگر هست مريم

خديجه و دخترش زهراست باهم           شوَد ضامن به و نَشر دانم

زِ بسم الله نويسم نامِ يزدان                 تو خود داني ندارم تابِ هجران

رضا کن گر نمودي غيبتِ کس               بپوش اين جامه گفتم وَ زين پس

بهتر زِ غيبت، از خدا ترس                 زِ غيبت بدتر آمد تهمتِ کس

زِ بسم الله نويسم نامِ يزدان                  تو خود داني ندارم تابِ هجران

مکن خلوت زِ من بشنو تو با زن              خدا گويد بگويم اين سخن من

کُند شيطان وسواست به هر دَم            گُنه آلوده گردي اي مَهِ من

زِ بسم الله نويسم نامِ يزدان                  تو خود داني ندارم تابِ هجران

لواطه شد گناهي نيز اعظم                  وزان گرديد شهرِ لوط درهم

شوَد نعمت زِ کفرانِ خدا کم                  ادب مَر ساحران را کرد ايمن

زِ بسم الله نويسم نامِ يزدان                  تو خود داني ندارم تابِ هجران

دهي صدقه چو مي گردد بلا دور            زِ غيظِ صدقه شيطان مي شود کور

زِ وسعت زندگاني ات شود جور              بلا گردانِ گور و نفخه ي صور

زِ بسم الله نويسم نامِ يزدان                  تو خود داني ندارم تابِ هجران .

                                                     ديوان شهيد- صفحات 144 و 145

                                   تفسير بسم الله

بسم الله گويم چو قلم بر زَنم             گُل به سرِ جمله ي عالم زَنم

عشقِ خدا چون که بوَد بر دلم            قطره صفت لب بِگشايم زِ يَم

بخوانم از نامِ خداي رحيم                   بِاسمِ الله زِ حيِّ قديم

هر نَفَس از يادِ خدا دَم زنم                 شانه ياقوت زنم بر سَرم

زِ دَم زدن،عالمي بر هَم زنم               دست به دامانِ علي بَر زنم

بخوانم از نامِ خداي رحيم                   بِاسمِ الله زِ حيِّ قديم

رحمتِ حق بوده چو پيش از غضب       رحمت او کرده تمامي طلب

نام خدا را تو بخوان از ادب                  تا بِرَهي جمله زِ تاب و تَعَب

بخوانم از نامِ خداي رحيم                   بِاسمِ الله زِ حيِّ قديم

بسم الله است مصدرِ هر خير و شر      بسم الله است، شيطان بنمايد حَذَر

بسم الله است مصدر کارِ جهان           زِ ها,ِ آن مصدرِ شيرِ جنان

زِ چشم بَرهَم شدستي روان              از عسل و خمر و زِ ماء در جنان

بخوانم از نام زِ رحمَت رحيم                بِاسمِ الله زِ حيِّ قديم

بسم الله گويي تو به صدق و صفا        مي شوي از آتشِ دوزخ رها

ولي بوَد بسي در اين نکته ها             تو قائِلي اگر به آلِ عبا

بخوانم از نام زِ رحمَت رحيم                بِاسمِ الله زِ حيِّ قديم

بسم الله گويي و کُني زان وفا             مُلکِ عزيمَت رَسَد از کبريا

گُنه کني فزون تر از ما سِوا                شد کرمش فزون تر از آن گناه

بخوانم از نام زِ رحمَت رحيم                به جنَّتَم يقين نمايد مُقيم

بسم الله را بسم الله گويان خداست     بسم الله تاجِ سر بَر حرفهاست

در سرِ اين نکته بسي رازهاست         بسم الله بخشيدن جُرم و خطاست

بخوانم از نامِ خداي رحيم                   بِاسمِ الله زِ حيِّ قديم

بسم الله گو هست چو روشن ضمير     بسم الله نوريست چو ماهِ منير

بسم الله گو وارثِ مُلکِ کبير                بسم الله گو هست دو عالم امير

بخوانم از نامِ خداي رحيم                   بِاسمِ الله زِ حيِّ قديم

بسم الله گو شاهدِ ذاتِ خداست         بسم الله دانم به خدا خونبهاست

بسم الله درمانِ همه دردهاست          بسم الله گو را همه حاجت رواست

بخوانم از نام زِ رحمَت رحيم                بِاسمِ الله زِ حيِّ قديم

بسم الله را گر همه معنا کنند             مي در دَهر سرِپا کنند

ارض و سماوات در او جا دهند             تا تو زِ اسرارِ خدا پِي بَري

بخوانم از نام زِ رحمَت رحيم                بِاسمِ الله زِ حيِّ قديم

بسم الله گويي چو به صدق و صفا       رها شوي از همه رنج و بلا

بسم الله گو را چو نباشد فَنا               بسم الله گو هست زِ عالم جدا

بخوانم از نام زِ رحمَت رحيم                بِاسمِ الله زِ حيِّ قديم

بسم الله باشد همه جمعِ صفات         بسم الله شد باعثِ آب حيات

بسم الله گو حافظِ دينِ خداست          بسم الله گو شاهدِ ذات و صفات

بخوانم از نام زِ رحمَت رحيم                بِاسمِ الله زِ ذاتِ قديم

هست در اين بسم الله دريايِ نور         بسم الله گو راست چو شيطان بِدور

بسم الله گو را چو بلا هست دور          بسم الله گو راست سراپا چو نور

بخوانم از نام زِ حي رحيم                   بِاسمِ الله زِ ذاتِ قديم

هست در اين بسم الله جنّات و حور      هست در اين بسم الله نهر و قصور

هست در اين بسم الله آب طَهور          هست در اين بسم الله غَرُّ و سرور

بخوانم از نام زِ رحمَت رحيم                بِاسمِ الله زِ ذاتِ قديم

در سرِ هر دفتري بسم الله است          بسم الله گو را چو مَلَک چاکر است

بسم الله گو را چو خدا ياور است          بسم الله گو از همه عالم سَر است

بخوانمش نام زِ رحمَت رحيم                بِاسمِ الله زِ ذاتِ قديم

بسم الله گفت نوح به کشتي نشست   بسم الله دانم گل آدم سِرشت

 بسم الله گو از همه زشتي گذشت      بسم الله شد شاهد هر سرنوشت

بخوانم از نام زِ رحمَت رحيم                 بِاسمِ الله زِ ذاتِ قديم

بسم الله بَرگو به خدا بَر پناه                رها شوي از همه رنج و بلا

پناه گردد همه جايت خدا                    دشمنِ تو نيست شود هم فنا

بخوانمش نام زِ رحمَت رحيم                بِاسمِ الله زِ ذاتِ قديم

بسم الله گو هيچ زِ دشمن مترس         بسم الله گو رَها شوي از قَفس

بسم الله گو باک ندارد زِ کَس               بسم الله گو، تا بِسَر آيد نَفَس

بخوانم از نام زِ رحمَت رحيم                 بِاسمِ الله زِ ذاتِ قديم

بسم الله را نکته باشد علي                جمله ي قرآن زِ صفاتِ علي

بسم الله گو در همه جاها جَلي           بسم الله سرّي است زِ سِرِّ خفي

بخوانم از نام زِ رحمَت رحيم                 بِاسمِ الله زِ حيِّ قديم

بسم الله چو نکته پرگار باد                  بسم الله گو تا بِرِسي بر مُراد

بسم الله گو در همه جا شاد باش        بسم الله گو هست به راه جهاد

بخوانم از نام زِ رحمَت رحيم                 بِاسمِ الله زِ حيِّ قديم

بسم الله گو را چو به سَر تاج باد          ملکِ خدا زين سُخن آباد باد

طالب آن در دو جهان شاد باد              هر که نخواهد به چشمش خار باد

بخوانمش نام زِ رحمَت رحيم               بِاسمِ الله زِ ذاتِ قديم

بسم الله بنوشته به بابِ بهشت          بسم الله گو، زِ آتش دوزخ گذشت

بسم الله گو راست چو دنيا کُنشت       بسم الله گو طينَتَش از جنَّت است

بخوانم از نام زِ رحمَت رحيم                بِاسمِ الله زِ حيِّ قديم

بسم الله گو هست به راه صواب          بسم الله باشد چو امّ الکتاب

بسم الله باشد همه جا فتحِ باب          بسم الله گو تا گُذري زين سراب

بخوانم از نام زِ رحمَت رحيم                بِاسمِ الله زِ حيِّ قديم

بسم الله گو هست به راهِ خليل          بسم الله گو هست همه راه و دليل

بسم الله گو راست چو دشمن ذليل     بسم الله گو راست چو دنيا قَليل

بخوانم از نام خدايِ کريم                   بِاسمِ الله زِ حيِّ قديم

                                                  ديوان شهيد  صفحات 38، 39، 40، 41

از فرمايشات امام صادق عليه السلام "لاجبر ولاتفويض بل امر بين الامرين"

اين نصيحت را تو بشنو اي حکيم                تا شوي بينا و هم مردِ سليم

گر تو نشنيدي شنو اکنون کلام                  هست ايمان اکتسابي اي هُمام

باورت نايَد تو باشي مردِ خام                      ليسَ للانسان در قرآن بخوان

طفل را هر گز نمي باشد شعور                  بعدِ چندي مي شود با عقل و زور

گر گريزي همچو طفلي زِ استاد                  ميگريزي تو زِ دولت، اي جواد

تا به کِي از حق گريزاني بگو                      شرم کن از فعلِ زشتت اي عمو

نوح و هم کشتي است ما را در بدن            هم حسين و شمرِ دون است اي حَسَن

جنَّت و دوزخ تمامِ برُّ و بحر                         جمله ي افلاک، شيءَاش در خَبر

قدرِ خود بشناس اي صاحب کمال               آينه صافي نما بيني جمال

راه احمد اوسَط آمد برگزين                        جَبر و تفويضي نباشد اي حَزين

گشت ظاهر رحمت و ديگر غَضَب                نيک و بد را مي نمايي خود طلب

هست قرآن جامعِ فَرع و اصول                    کرده حق از بهرِ انساني نزول

هرچه خواهي کُن ز قرآن جستجو               در روايت کُن نظر اي نيک خو

کفر و ايمان هر دو باشد در بدن                  تا کُدامَت ميل باشد اي حَسَن

لشگرِ کُفرت اگر افزون شود                       پس حُسينت دان شهيدِ دون شود

گر تو را ايمان فُزون شد از نخست               غالب ايمان گردد و کارَت درست

هم نهار و ليل باشد در بدن                       هر دو عالم در تو شد بشنو زِ من

آدمي را اصل آمد ظلم و نور                       اختيارش بر تو دادند در عبور

چون تو داري اختيار اندر امور                     خواه ظلمت، خواه رفتن سويِ نور

تربيت اين نَفس را کن در عمل                   تا بَري باشي تو از کارِ دَغَل

کسب کُن ايمان زِ بَهرَت اي حکيم              در پسِ رحمان غَفور است و رحيم

گو امانت را به مَن اي هوشيار                   جُز بَشَر را نيست دانم اختيار

رحمتِ حق را عام باشد در جهان               فيض بخش است بَهرِ نيکان و بدان

آب يکسان باشد از بهرِ نبات                     تلخ و شيرين مي شود ظاهر به ذات

نورِ خور يکسان بِتابَد بر همه                     زشت و زيبا بهره گيرد زو همه

سنگ و آتش باشَدَت اَندر نَهار                  سودها از وِي بَري اي اُستاد

مر تو را سرمايه دادند اي جواد                  کُن تجارت تا وَزان يابي مُراد

آدمي را عقل باشد بال و پر                      تا زِ نيکي و بدي يابَد خَبر

گر شوي نزديک بَر چيزِ نجس                   زان نَجِس آلوده گردي از هَوس

هست آتش نعمتي اندر جهان                  بهره ور گردند زو، خلقِ جهان

مَس نمايي مي شوي وَز آن خزان             گر بِرَه شُد نفع بَخشد در جهان

جَبر نبوَد سوي حق هرگز، بِدان!                گوش وا کن گويَمَت سِرّي از آن

اختيارَت گر نباشد شَرم چيست                گر زيان کَردي تو را غَم بهره چيست

دست جُنباني اگر از بهرِ عَمد                    بِشکني چيزي، نمايَندَت به بند

گَر بِجُنبَد دستِ تو بي اختيار                    کِي توان جُرم و بَرَندَت سويِ دار

جبر باشد عمر و روزي اي پِسر                 ني که خود کردي گُنَه جانِ پدر

انبيا بهرِ چه کوشش مي کنند                  وَز چه برگو بَهرِ حق جان مي دهند

فطرت آمد در نهادِ هر کسي                    بَطن و فَرجَت مي برد بَر گُمرَهي

بَطن و فَرجَت را نگه دار از گناه                 کشتنِ شهوت نِکو گردد جَزا

از خونِ تو گردد هَدَر                       آيينه از آه مي گردد کِدر

طَبع از آلودگي گردد خراب                      جانِ بابا بَرجَهان خود را زِ خواب

گر نخواني درس اَندر مدرسه                  کِي تواني حل نمودن مسئله

هست قرآن رهنَما اَندر بَشَر                    ره نشانَت مي دهد از خير و شر

ميوه يِ نارس نمي آيد بِکار                    ميوه ي شيرين به مردم کن نثار

يا شود اين ميوه ات پوسيده تر                قابل مجلس نباشد اي پسر

هَست اعمالِ تو همچون آبِ شور             يا چُو مرداري است اندر قَعرِ گور

بوقِ حَمّامَت چه کار آيد بگو                    در تجارت يا زياني روبرو

خواهي اَر گوهر تو غوّاصي نما                تنبلي کردي تو کناسي نما

وَر گذر کردي تو از حدِ وسط                    طالي و غالي است در راهِ غلط

تو به هنگامِ گشايش گو خدا                   تا به فريادت رسد از هر بلا

نعمت آمد کم زِ بَهرِ آدمي                      ناسپاسي شد مُسبِّب اي غَني

شکر نعمت نعمتت افزون کند                 کفر نعمت از کَفَت بيرون کند

                                                     ديوان شهيد- صفحات53، 54 و 55

 از فرمايشات امام صادق عليه السلام  "لاجبر ولاتفويض بل امر بين الامرين" -2

بدتر از شرک خدا نبود گناه                   دون آن شايد ببخشايد خدا

ابر ني بارد پِي منعِ زکات                     وز گنه خيزد بلا اندر جهات

از گيرد جهان را زله                      وضع لواطه شهرها ويران شده

شده لواطه چون ي محصنه              بلکه افزون تر بود اندر گُنه

فعل زشت برخيزد از نفس و هوا           کار نيکو هست توفيق خدا

گر خدا خواهد تو را ياري دهد               وَر نخواهدنفسِ تو ياري کند

استعانت چو زِ هَر دَم از خدا                تا مُسلّط گردي بر نفس و هوا

ليس للانسان الا ما سعي                  کوششي کن تا رَسي بَر مُدعا

جعفرِ صادق امامِ راستين                    امر بين الامر فرمود از يقين

گَر تو گيري خاکِ بد از شوره زار            جايِ شيرينش نمايي برقرار

طَبع آنجا گيرد و گردد نيکو                   طبعِ انسان باشد اينسان اي عمو

گل به پهلوي گُلي در بوستان              بوي گُل گيرد شود همچون گُلان

دين احمد هست پيدا در جهان            همچو خور باشد فروزان در جهان

عذرِ تو هرگز نمي گردد قبول                بعدِ پيغمبر نمي آيد رسول

قدرِ خود بشناس داري کيميا               درج در تو عرش و فرشِ کبريا

دينِ احمد تا به م قائم است         رسم و بدعت هاي ديگر باطل است

عقل باشد پيروِ کردارِ نيک                  جهل و ظلمت بر خدا گيرد شريک

هر دو دايم هست در جنگ و ستيز       تا کدامَش غالب آيد اي عزيز

 عشق بوده در ازل بر ذاتِ حق            عقل باشد پرتوي از ذاتِ حق

جهل دايم شد به شهوات و غضب       طالبِ آن بود ذاتِ بولَهَب

مختلف آمد اَلف و ب و تا                   در حروفات عالمي کَردَست جا

در حروف گَر بديدي اختلاف                غيرِ موضع ميشود اَندر خَلاف

گَر نويسي نامِ حَق يعني سَلام        يا عزراييلي نويسي در کلام 

کن نظر باشد نَمامي در حروف           شُد مقصِّر آنکه باشد بي وقوف

يا که باران بارَد اَندر روزگار                 جاي ِشيرين گِل شود شَخ شوره زار

هر کسي باشد زِ اعمالش گِرو          کِشته يِ خود بايَدَش کردن درو

جايِ طبعِ سرکش اَندر آدمي            چند روزي کرده با هم همدمي 

طبعِ خاکت در پيِ علم و طلب          تربيت گيرَد شود نيک و ادب

طبعِ آب است مايلِ تفريح بحر            گردش و تفريح سير اندر ولد

طبعِ آتش در پي شرُّ و دَغَل              پيروِ نَفس و هوا اَندر عمل

طبع بادي مايلِ امر خدا                    طالب اِلهام باشد از خدا

اي خدا دارم بسي من آرزو               تا بدين طَبعَم نمايي روبرو

شُد علي از فعلِ زشتِ خود خَجِل      راهِ نيکش پيش آور در عمل

روز و شب تو طالبِ اين طبع باش      ذِکر حق بِنما که گردي حق شناس

نيست هرگز ظلم از سوي خدا         هر که گويد تهمت است و افترا 

ظلم هرگز بر خدا نَبوَد روا                  هر که گويد نيست در چشمش حَيا

چون نباشد ترس و خوفي بر خدا       زين سبب عدلش شود جاري بِما

گاه گويي وَز چه پَس خَلقَم نِمود        شُد بلا نازل بر عاد و ثمود

خود تقاضا داشتي آيي بِدَهر            عالَمِ حال و  ذَر اي نيکو سيَر

بهرِ حکمت خَلقِ عالم شد پديد        تا کدامين رو سيَه کي رو سفيد 

گر نمي کردي زِ حکمت خلق او          بود باهم تا اَبد زشت و نيکو

همچو دِيني بود حق کردي ادا            ظلم بودي ظلم باشد ناروا

چون حکيم و عادل است باشد درست  بر همه داناست از روزِ نخست

چون تو ناداني نَمايي اعتراض             مرحکمان را جهان شد نهرِ قاض

جبر هرگز نيست اي جانِ پدر              فکر باطل از سَرَت بنما بِدَر

هست حواسِّ آدمي چون گوسفند      گَر يکي پرَّد تمامي مي پرند

چون سگ و اسب آمد و هم آدمي      بِهرِ صيدي کرده باهم همدمي 

ميلِ اسب آمد به سوي سبزه زار         سگ پِيِ مردار شد مردار خوار

آدم است اندر پيِ صيدِ حلال              عاشقِ حق باشد و دور از ضَلال

آدمي باش و جلودارِ دو ضد                تا به ظلمت درنماني تا اَبد

جاي ديگر گفته بودم در کتاب             آن مفصَّل بود دانم در کتاب

نسبتِ بد ميدهي بَهرِ خدا                شرم کن برحق نمي باشد روا

تو بخواهي فيض و انعامِ خدا             زين سبب از نعمتش گَشتي جدا

عشق و عدل از عالمي بالاتر است   وين دو دريايند ديگر قطره است 

هست طبعِ آدمي همچون شجر       وصلِ پيوندش نمايد خوبتر

هست اين پيوند علي و آل او            جستجو کن جستجو کن جستجو

غول بسيار است اندر رهگذر            تَرسَم از ايشان شود خونت هَدَر

اطلس و کرباس و مخمل اي پسر       از نجس آلوده گردد سر بِسر

آب صاف است و لطيف و خوشگوار     ميشود آلوده در رَه از غبار

همچو طفلِ کافري در تربيت             مي شود مومن رَسَد بر معرفت

اختيار است جبر نَبوَد اي عزيز           عقل دادَندَت که بنمايي تميز

هر کسي مُختار شد در خير و شر      جبر نَبوَد جبر ناوَر اي پدر

عقل و احمد مَر تو را پيغمبرند            ظاهر و باطن بر ما رهبر اند

                                                  ديوان شهيد- صفحات 55، 56، 57 و 58

 از فرمايشات امام صادق عليه السلام  "لاجبر ولاتفويض بل امر بين الامرين" -4

در اَزَل نيک و بدي آميختند                                 چون شِکر در زهرِماري ريختند

خواست از حکمت کند از هم جدا                        نيک و بد را از رهِ مهر و وفا

ظُلم بود اَر زشت و نيکي شد به هم                    از عدالت دور بود اي محترم

بود اَر بوجهل و با احمد يکي                               از عدالت دور مي شد اي زَکي

کرد از حکمت بد از نيکي جدا                             تا هويدا گردَدَت عدلِ خدا

لوحِ دل بر مرد و زن يکسان بود                           از گنه دل مَر تو را اَسوَد شود

هست انگور اختيارش دستِ ما                          سرکه يا دوشاب سازي شد روا

يا  که  گيري خَمرِ  مُسکَر در جهان                      تو غني و عالَمي سوزي از آن

ره اگر خواهي بوَد راهت عيان                            مو به مو را کرده پيغمبر بيان

شد مَلَک را سجده بهرِ آدمي                            تا بداني از همه بالاتري

در تو دَرج است عرش و فرشِ کبريا                     شرم کن آخر نما از حق حَيا

کن دلِ  خود صيقلي اي مردِ دين                       تا عيان بيني خدا را اي امين

نعمتِ ايمان زِ هَر نعمت فزون                            قدرِ  آن بشناس مي  گردي زَبون

نعمتِ ديگر بوَد اندر جهان                                 تندرستي باشد و امن و امان

از خودي بگذر تا يابي خدا                                عشق باشد از همه عالم جدا

آدمي نشناخته تا خويش را                              کِي شناسد او خداي خويش را

آدمي روح است افلاکش بدن                           هرچه بيني در جهان از زير و بم

گر شناسي خويش بشناسي خدا                    ليک باشد در سَرَت دايم هوا

گَر  که شيطان سجده بر آدم نکرد                     تو نمايي با خداي خود نبرد

تا تواني ناله‌ها کن در سحر                             ناله ي واحَسرَتا اي بي خبر

عفو کن تا عفو بنمايد خدا                               هر پليدي را کُنَد از تو جدا

تو به ظاهر اصغر و باطن کبير                           قدرِ خود بشناس تا گردي مُنير 

اَحسن التَقويم آمد بَهرِ تو                                اَسفل و سافل بوَد هم نامِ  تو

شد گواهِ خود به دنيا هر کسي                       شايد خود گُل شود يا او حُسني

مُهر و امضا مي دهد بر نيک و زشت                 هرچه بنمايي همانَت سرنوشت

عقل و ايماني  و  اَرزاقي  جداست                   فکرِ باطل، فکرِ رحماني سَواست

باز باشد درگه اش از بهرِ  خَلق                       بي نياز است از تمامِ ما خَلَق

هر کسي خود طالب آمد ذاتِ خود                   بيند اَندَر آينه مِرآتِ خود 

صورتِ خود ديده‌اي بر ديگران                          مي نِهي تهمت زِ بهرِ اين و آن

خود نمودي کارِ بد اَندر ميان                           لَعن بنمايي به مردم در جهان

نکته هاي نغز گفتم گوش کو!                        گوهري سُفتم وليکن گوش کو!

حرف ها گفتند ليکن جَبريان                          پاسخ ايشان بدادم، اين بِدان!

اي علي در کارِ حق مردانه باش                    خلق را بگذار، رو ويرانه باش

                                                             ديوان شهيد-صفحات 60  و61

 از فرمايشات امام صادق عليه السلام  "لاجبر ولاتفويض بل امر بين الامرين" -3

در  ازل  حق  عالم  است  بر  کارِ خلق                    آزمايد تا چه داري زيرِ دَلق 

زين سبب تزويج شد روح و بدن                              آدمي آمد در اين اَنبانِ تن

از قضايِ حق خبر نبوَد کسي                                هست دريا ژرف و بي‌پايان بَسي

عرضِ آن از آسمان شد تا زمين                             بيشتر از شرق و غرب اي نازنين

هست پهنايش به قدرِ شرق و غرب                       عمق  آن از آسمان است يا بشر

اندر آن مار است و ماهي بيشمار                          کس نميداند زِ  سرَّش در مدار

ظلمت اما زيرِ آن نورِ زياد                                      بشنو از من تا بداني چيست کار

حق زِ  کارِ بندگان آگاه بود                                    که چه خواهد کرد در دارِ شُهود

فعلِ هر کاري    تو را شُد سرنوشت                      هرچه بنمودي همان بَهرَت نوشت

گر زِ  حق توفيق خواهي و مدد                             از بلايَت مي  رهاند تا اَبَد

صدقه دادن مي‌کند رفعِ بلا                                  تا بَلا نازل نشد بِنما دعا

گَر معلم درس گويد در کلاس                               مي شناسد نيک و بد را از حواس

هست يکسان رحمتش بر خاص و عام                   ليک سودي نيست هرگز بهرِخام

سرنگون در چه نَمايي خويشرا                             بَعد مي گويي بُوَد  کارِ قضا

فِعل از تو سر زَنَد گويي قَضاست                          مَکرِ شيطاني تو را اَندَر قَفاست

گر مهندس مي کند چيزي درست                        هَست دانا او زِ کارش در نخست

آن که داناء و محيطِ خَلق شد                               گر چِسان از کار ما آگه نشد

گر بگويي حق    زِ من آگاه بود                             مي شوم کافر چرا خَلقَم نمود

گرچه سلطان مي شناسد  را                          تا نَگيرد بَرگه که گيرد وِرا

تا نگيري  را اي نيک خو                                  ظلم شد زنجير و زندان بهرِ او

ميوه يکسان آمده  بهرِ  درخت                              سُست شد زياد، ريزَد از درخت

جبر باشد بهرِ  حيوان و طيور                               هم ملائک جمله اشيا در امور

گرچه مي داند خدا از نيک و بد                            عدل جاري شد زِ فعلي سرزَنَد

عالَم اَندر حدِّ خود شد مستقر                             شد   زِ  فرمان  خداي دادگر

آدمي چون   ذوحياتين آمده است                         هم به  آب و هم به خاکش هست دَست

دل بُوَد مرآتِ حق اندر ازل                                   هرچه بيند منعکس گردد بدل

رنگ هندو صورتِ هندو شود                                 روم بيند صورت  رومي بود

بهر اين گفتند نشين با عالمان                            دور  شو    و دوري گزين از ظالمان

پيش اَخگر روسياهي شد مَزيد                            از سياهي در لباس تو پديد

هست اخبارِ  زياد از انبيا                                    رو  زِ قرآن گوش کن يُوحي اِلي

وحيِ شيطاني زِ رحماني جداست                      نور و ظلمت ذاتشان دانَم جداست

هَست قوَّت از خدا در خير و شر                          اختيارش را تو داري اي پدر

دست دادندَت وَزان کاري کني                             ني که صورت ها وَزان سيلي زَني

نعمت بي حَد بود از چاره ساز                             نعمت او روز و شب داري نياز

خَلق فرموده است دانم زهرِمار                           چون شِکر در موضعَش آيد به کار

گَر دَواي تلخ نبوَد در ميان                                  عافيت هرگز نَبيني در جهان

بهرِ  حکمت  آفريده  نيک  و  زِشت                      هر  چه  درموضع  بوَد  نيک  از  سرشت

ميوه ي نارس نمي‌آيد به کار                              پخته ي  پوسيده نايَد در شمار

فرج آمد چون ومِ آدمي                                   در رهِ  مشروع گر تو عاقلي

فاعل و مختارِ هر نيک و بدي                              جَبر نبوَد  از خداوندِ غني

بُود چون بارِ امانت اختيار                                   کَرد عالَم عجزِ خود را آشکار

اَندر اين رمزي بُوَد اي هوشيار                            پُخته را اين رمز مي آيد به کار

خار و خَس چون قابلِ اسرار نيست                      بهرِ دانا کارها دشوار نيست

آدمي شد هم  ظَلوم و هم جَهول                       دستگيرِ او خدا است و رسول

تا دَر آمد چون خدا بر کلِّ شيء                          قدرتِ او کَلب را بنمود حَي

حَي چه باشد زندگيِ بعدِ  موت                         که نباشد آن جهان را هيچ فوت

قادر است و زنده سازَد خلق را                          روزِ م بهرِ پاداش و جزا

از عَدَم آورد ما را در وجود                                 خلقِ عالَم آمدي اَندر شُهود

بر بَشَر چون داده  است او اختيار                       هرکسي در شان خود يابد قرار

                                                                 ديوان شهيد صفحات 58، 59و 60